17 ΝΟΕΜΒΡΗ ... 47 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ...

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ ΣΚΕΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ 17^Η ΝΟΕΜΒΡΗ 1973

Νοέμβρης 1973. Έχουν περάσει 47 χρόνια από τότε… Η 17η Νοέμβρη εξακολουθεί να είναι μια ημερομηνία, από πολλές απόψεις, συναισθηματικά φορτισμένη. Για ορισμένους είναι επέτειος, η οποία σταδιακά χάνει το νόημά της, για άλλους αφορμή περίσκεψης, για τους, καθ’ ομολογίαν τους, ρεαλιστές μια παρόρμηση νεανικού ενθουσιασμού και συνακόλουθης τρέλας. Η επικαιρότητα τού Πολυτεχνείου είναι το ίδιο το περιεχόμενό του, γιατί το Πολυτεχνείο ταυτίστηκε με τον αγώνα τής νεολαίας για ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία, για μια καλύτερη ζωή.

Η ιστορία εξαιτίας τής εγγενούς πανουργίας της, φροντίζει πάντα να κινείται στο πλαίσιο τού «δυνατού». Οι ριζικές μεταβολές στην πορεία τού κόσμου δεν πέφτουν ποτέ από τον ουρανό, αλλά προετοιμάζονται μέσα από περίπλοκες και συχνά αδιόρατες μεταλλάξεις των ήδη υφισταμένων συνθηκών και οι επαναστατικές ρήξεις δεν προκύπτουν, αν οι συνθήκες δεν είναι «ώριμες», αν το σύστημα των κοινωνικών σχέσεων δε διανύει κάποιου είδους κρίση, αν η πολιτική συγκυρία δεν εμφανίζεται ευνοϊκή, αν οι τρέχουσες εξουσίες δεν παρουσιάζουν στοιχεία σαθρότητας και αν λείπει μια ριζικά επαναστατική στοχοθεσία, μια συλλογική βούληση παρέμβασης στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις συνέτρεξαν τον Νοέμβρη τού ’73 και δεν ήταν ανεξήγητες, αλλά αποτελούσαν τον θλιβερό απολογισμό εξήμιση χρόνων στρατιωτικής δικτατορίας, η οποία κατήργησε την 21/4/1967 τη Βουλή, την Κυβέρνηση και τις εκλογές, τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα τής ελευθερίας τού Τύπου, τού συνδικαλισμού, της Δικαιοσύνης και τα μετέτρεψε σε αδικήματα. Τα τανκς που γκρέμισαν την κεντρική πύλη τού Πολυτεχνείου είχαν εξήμιση χρόνια πριν ισοπεδώσει το Κοινοβουλευτικό καθεστώς στην Ελλάδα και τον Ιούλιο τού 1974 θα «τσαλάκωναν» την Κυπριακή Δημοκρατία.

Όταν, όμως, η ωμή κυνική δύναμη δεσπόζει στην εξουσία, τότε σαν ιστορική επιβεβαίωση ενός αλάνθαστου ενστίκτου εμφανίζονται οι νέοι με την αταλάντευτη πίστη τους σε ένα Ιδεώδες. Ακριβώς αυτή η προσήλωσή τους στο Ιδεώδες τούτο είναι που τελικά το καθιστά εφικτό.

Εκείνα τα μακρυμάλλικα παιδιά με τα παντελόνια καμπάνες, που φώναζαν στο οδόστρωμα, στις κολόνες, πίσω από τα κάγκελα, στις σκάλες ή στο γρασίδι γράφοντας συνθήματα σαν αυτοδίδακτοι γραφίστες, σκορπούσαν ένα φως που σαν μαγνήτης προσέλκυε όλο και περισσότερους εκείνο το ιστορικό «τριήμερο» στο Πολυτεχνείο. Ο φόβος που πλανιόταν μέσα και έξω από τα κάγκελα δε στάθηκε ικανός να τους κάνει να στρέψουν τα νώτα· απέδειξαν πως είχαν ανάκαρα για να αντέξουν τη σκληρή και αμείλικτη όψη τής εξουσίας. Έμειναν εκεί, για να βιώσουν μια μοναδική εμπειρία αμφισβήτησης, άρνησης και ανατροπής.

Πλήθος παραπλανητικών μηνυμάτων και ειδήσεων έφτιαξαν την «επικοινωνιακή σούπα» εκείνων των ημερών. Η προπαγάνδα τού παρακράτους βυσσοδομούσε. Οι ειδικοί τής χειραγώγησης το ξέρουν: δεν απευθύνονται στη σκέψη. Βασικό εργαλείο τους τα σύμβολα, τα στερεότυπα,, τα αρχέτυπα, τα κλισέ. Η σκέψη τού μέσου ανθρώπου πρέπει να είναι τυποποιημένη. Να μη βάζει ενοχλητικές ερωτήσεις, καθόλου ερωτήσεις, αν γίνεται.

Το εκπαιδευτικό σύστημα επιστρατεύτηκε από το καθεστώς των συνταγματαρχών για τη ρομποτοποίηση των παιδιών και των νέων. Όμως, από όλα τα ζώα ο άνθρωπος μόνο σκέφτεται με όρους αιτίου και αιτιατού. Ευτυχώς τα νιάτα δεν είναι φιλόσοφοι, που προσπαθούν να ερμηνεύσουν την εποχή τους και την κοινωνία, αλλά έχουν καταβολές ποιητή και πασχίζουν να δημιουργήσουν τον κόσμο που ονειρεύονται.

Κάπως έτσι εικοσάχρονα, τότε, παιδιά βρήκαν το σθένος να ζωντανέψουν το συλλογικό όραμα που είχε εξανεμιστεί, διεκδικώντας το δικαίωμα στο όνειρο. Αυτή ήταν η γενιά τού Πολυτεχνείου που εξήμιση χρόνια έβλεπε, άκουγε, υπέμενε και σιωπούσε. Γιατί, τι άλλο ήταν η εξέγερση τού Πολυτεχνείου από μια κραυγή οργισμένη και σπαρακτική ύστερα από χρόνια εκκωφαντικής σιωπής; Με την εξέγερσή τους οι φοιτητές απέδειξαν πως ήταν ταμένοι να αναστηλώσουν την τιμή τής χώρας, που διασυρόταν στα στρατοδικεία, στις φυλακές και στα ξερονήσια από θεοκάπηλους και επαγγελματίες πατριώτες.

Δίπλα στους φοιτητές βρέθηκαν οι μαθητές, κάποιοι διανοούμενοι, υπάλληλοι που έφταναν στον χώρο τού Πολυτεχνείου τα απογεύματα, κάτι ασίκηδες μαλλιάδες σπουδαστές, δροσερά κορίτσια όλο σφρίγος, αποφασισμένοι εργάτες, αλλά και προβοκάτορες, μεταμφιεσμένοι χαφιέδες με πλαστές ταυτότητες.

Η Ιστορία, η Λογοτεχνία, και η εμπειρία μάς πείθουν ότι σε κάθε εξέγερση υπάρχει ο τύπος τού επαναστάτη και ο τύπος τού καιροσκόπου ωφελιμιστή. Παρά τη συγκυριακή τους συμπόρευση, ο πρώτος διακινδυνεύει και συνήθως, μετά τον αγώνα, γνωρίζει την περιθωριοποίηση ή και την εξόντωση και, οπωσδήποτε, επιστρέφει στη μελαγχολία από την οποία ξεκίνησε. Ο δεύτερος καιροφυλακτεί την ώρα τού κινδύνου και διαχειρίζεται στη συνέχεια κατά το συμφέρον του, που το αποκαλεί συμφέρον τού λαού, τους καρπούς τής όποιας ενδεχόμενης νίκης.

Παρά την αποκαρδιωτική επιβεβαίωση αυτού τού κανόνα και στην περίπτωση τού Πολυτεχνείου, αποτελεί αδιαφιλονίκητη πραγματικότητα το ότι η 17η Νοέμβρη 1973 υπήρξε ένα κατεξοχήν τραγικό συμβάν που δεν υπέκυψε παρά στη γοητεία τού, εκ των υστέρων, μύθου, καθώς η Ιστορία δύσκολα γράφεται, αλλά εύκολα πλαστογραφείται.

Αν το Πολυτεχνείο συνέβαινε σήμερα, θα είχε το δικό του επίσημο site, www.denpernaofasismos.gr. Οι εχθροί του θα προσπαθούσαν να το μπλοκάρουν, να στείλουν μηνύματα με τρελαμένους ιούς, όμως σαΐνια πιτσιρικάδες θα απελευθέρωναν τη σελίδα και θα παρέδιδαν εκτυφλωτική την ακτινοβολία της σε όλους τους ταξιδιώτες τού Κυβερνοχώρου.

Αν τον Νοέμβρη τού ’73 είχαμε κινητά τηλέφωνα, το δίκτυο θα κατέρρεε από τον όγκο γραπτών μηνυμάτων τού τύπου: «Γιώργο, γύρνα σπίτι, ο μπαμπάς κοντεύει να τρελαθεί», «τα τανκς κατεβαίνουν στους δρόμους. Πού είσαι Μαρία;», «Πάρε με, παιδί μου. Σου έχω στείλει δέκα φορές». Οι κεραίες θα ζαλίζονταν, οι οθόνες θα θόλωναν, η τεχνολογία θα κατέθετε τα όπλα.

Σε σύγκριση με τις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες, το επικοινωνιακό πρόσωπο τής 17^ης Νοέμβρη 1973 θυμίζει την Εποχή τού Λίθου. Αυτό που ανέδειξε το Πολυτεχνείο σε ιστορικό και χωρίς ημερομηνία λήξης γεγονός δεν ήταν μόνο το «μέσα» αλλά και το «έξω», ο λαός που ανταποκρινόμενος στην έκκληση τού σταθμού των «Ελεύθερων Αγωνιζόμενων Φοιτητών» τύλιξε με το παλλόμενο από αγανάκτηση σώμα του το κτηριακό συγκρότημα τής οδού Πατησίων. Ήταν μια από τις λίγες ευτυχισμένες στιγμές τής Ιστορίας, που τα νιάτα βρέθηκαν στον πυρήνα τής ποίησης, συνέβαλαν στην κορύφωση τής εξέγερσης και απέδειξαν ότι μια σταγόνα αίμα «μιλάει» πιο εύγλωττα από τόνους μελάνης, από εκατοντάδες Terabyte.

Αυτό που έχει απομείνει ή μάλλον αυτό στο οποίο μετασχηματίζεται η 17^η Νοέμβρη 1973 βρίσκεται πέρα από τη νοσταλγία και την αγιοποίηση, τις μολότοφ, τα χημικά και τα δακρυγόνα. Το Πολυτεχνείο δεν ανήκει σε εκείνους που το επικαλούνται ως αιώνιο άλλοθι, ούτε σε εκείνους που επείγονται να του βάλουν ταφόπλακα. Δεν ανήκει ούτε καν στην εποχή του. Δε θα βρεθεί αυτός που θα το νεκροστολίσει, γιατί απλούστατα το κουφάρι του δε βρέθηκε, δε θα βρεθεί ποτέ. Το ανέβασε στον ουρανό ο Άγγελος τής Ιστορίας.

Η εξέγερση τής νεολαίας τον Νοέμβρη τού 1973 δεν ήταν απλώς μια τρελή έμπνευση τής Ιστορίας. Ήταν στάση ζωής κόντρα σε κάθε μορφή αυθαιρεσίας και ολοκληρωτισμού. Στάση ζωής που συνεπαγόταν καταβολή προσωπικού κόστους και όχι ανέξοδες φραστικές πλειοδοσίες. Είναι η συνέχεια τού μεγαλείου τής ελληνικής Ψυχής και, ίσως στη σύγχρονη εποχή, η πιο καθηλωτική έκφρασή του.

Πατήστε εδώ για να διαβάστε το:

Μήνυμα της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων για τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου